برنامه "ملاقات" رادیو گفت و گو این بار به دیدار دكتر مصطفی عاصی استاد برجسته زبان شناسی، نویسنده، پژوهشگر، رئیس پژوهشكده زبانشناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دارای تالیفات متعدد علمی پژوهشی در زمینه زبانشناسی رفته و به گفتگو با وی پرداخته كه در ادامه می خوانید:

مصطفی عاصی 22 تیرماه سال 1324 و در محله قدیمی سرچشمه تهران و خانواده ای متوسط چشم به جهان گشود. پدر وی، دارای تحصیلات حوزوی و تاجر در زمینه ساعت و مادر او معلم مدرسه بودند. دكتر عاصی دوره ای رئیس انجمن زبان شناسی و سردبیر نشریات متعدد بوده و دارای كتاب های برجسته در حوزه زبانشناسی است.

ملاقات: در ابتدا راجع به نام خانوادگی تان به این اسم (عاصی) بفرمایید.

عاصی: جد پدری ام، مجتهدی شناخته شده در محله سرچشمه تهران به نام حاج سید آقای جواهری بود كه خانه بزرگی داشت و همه اعضای خانواده در آن زندگی می كردند. در زمان رضا شاه كه قرار شد همه افراد شناسنامه داشته باشند با احترام به منزل ایشان رفتند و این موضوع را به او اطلاع دادند. حاج سید آقای جواهری هم گفتند من بنده عاصی خدا هستم و همین "عاصی" را در شناسنامه ام بنویسید كه فامیلی ما هم از روی همین موضوع انتخاب شده است.

ملاقات: دوران دبیرستان در چه رشته ای و در كجا تحصیل كردید؟

عاصی: مقطع دبیرستان را در دو مدرسه بهبهانی و دار الفنون تحصیل كردم و دیپلم ریاضی را از مدرسه دارالفنون اخذ كردم.

ملاقات: چه شد كه از رشته ریاضی وارد ادبیات زبان انگلیسی شدید؟

عاصی: از دوره دبستان و قبل از رفتن به مدرسه با كتاب آشنا بودم و با كمك مادرم كتاب می خواندم. بیشتر كتاب های تاریخی را از ارسلان و اسكندرنامه گرفته تا شاهنامه و حتی كتابهای ادبی و پلیسی خواندم. در دوره دبیرستان، نهضتی در ایران با عنوان نهضت كتاب ارزان برای همه شكل گرفته بود و ناشران با هم رقابت می كردند كه بدین ترتیب تمام آثار ژول ورن و خیلی از رمان های فرانسوی از بینوایان گرفته تا آثار آلكساندوما را خواندم. در آن زمان، كتاب خواندن بیش از تفریح و سرگرمی، یك كار جدی بود و جزو برنامه های هر روز خانواده ها محسوب می شد. در دوران دبیرستان نیز به نوشتن و رشته ریاضی علاقه زیادی داشتم.

ملاقات: چه سالی وارد دانشگاه تهران شدید؟

عاصی: سال 43 اولین سالی بود كه سیستم پذیرش و درسی دانشگاه توسط دكتر محمد مقدم دچار تغییر شد. ایشان همچنین رشته زبانشناسی را در دانشكده ادبیات دانشگاه تهران تأسیس كردند. در آن زمان، كنكور در سه رشته ریاضی، طبیعی و ادبی برگزار می شد و افراد با شركت در رشته ریاضی می توانستند رشته های دانشگاهی حتی پزشكی را انتخاب كنند. در سال 1343 وارد دانشگاه تهران شدم و رشته زبان و ادبیات انگلیسی را انتخاب كردم. سال 1347 مدرك لیسانس را گرفتم. یك سال بعد از آن، به سربازی رفتم و همزمان با دوره سربازی مدرك فوق لیسانس را هم اخذ كردم.

بعد از پایان دوره فوق لیسانس در سال 1350، به فرهنگستان دوم رفتم و تا سال 1357 فعالیت می كردم. از سال 1356 خیلی جدی به ادامه تحصیل فكر می كردم اما منتظر یك شرایط مناسب بودم. یكی از شرایط فرهنگستان دوم این بود كه مربیان می توانند برای دوره دكتری اقدام كنند و بورس تحصیلی بگیرند. من هم درخواست دادم و اواسط شهریور ماه سال 1357 هم اقدام كردم و به دانشگاه انگلستان رفتم. پایان نامه رساله دكتری را مسائل فرهنگ نگاری دو زبانه فارسی انگلیسی با توجه به مسائل كامپیوتری انتخاب نمودم.

ملاقات: در رابطه با پایگاه دادگان زبان فارسی بفرمایید.

عاصی: ایده این كار از ابتدای برگشتنم به ایران یعنی سال 1360 شكل گرفته بود و در رساله دكتری ام از همین روش گردآوری مجموعه بزرگی از متون زبانی برای استفاده در پژوهش های زبانی استفاده كردم. این روش، ابزار بسیار مهمی در هر نوع بررسی زبانی است. برای نشان دادن واقعیت زبانی باید حجم بزرگی از داده های گفتاری و نوشتاری زبان را جمع آوری كرد و این حجم باید نشان دهنده تمام گوناگونی های زبانی باشد. زبان فارسی دریای عظیمی است كه از نظر تاریخی به گذشته های دور بر می گردد و از نظر جغرافیایی تمام سرزمین بزرگ ایران را در بر می گیرد و از نظر گوناگونی های زبانی تمام جوامع و اقشار و طبقات مختلف اجتماعی را دربر می گیرد. بنابراین تنها یك پیكره عظیم است كه می تواند این گوناگونی ها را نشان دهد. سال 1372 موفق شدم آن را به عنوان یك طرح موظف برای تصویب در شورای پژوهشی پژوهشگاه ارائه دهم. در سال 1380 مدل اولیه این كار را به پژوهشگاه ارائه كردم و خروجی های این كار مشخص شد و وارد فاز دوم آن شدم.

ملاقات: چرا برخی از واژه های پیشنهادی فرهنگستان در حوزه های مورد قبول جامعه واقع نشده است؟

عاصی: بخشی از دلیل این مسئله به شوخ طبعی ایرانیان برمی گردد كه معمولا به جنبه طنز هر مسئله ای می پردازند. نكته دیگر اینكه اگر در انتخاب واژگان سلیقه های شخصی كنار گذاشته شوند و نظر جمع مورد توجه قرار گیرد شاهد این اتفاقات نخواهیم بود. ضمن اینكه واژه گزینی دست كم دو جنبه متفاوت دارد كه فرهنگستان دوم و سوم به آن توجه كرده اند. بخش بزرگی از كار واژه گزینی مربوط به رشته های علمی و فنی تخصصی است و به واژه های عام و كاربردی روزمره مردم ارتباطی ندارد.