به گزارش خبرنگار مهر، دومین نشست تخصصی مجموعه برنامه‌های « گفتمان چهل ساله موسیقی فجر» سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر پنجشنبه شب 25 بهمن ماه با موضوع «بررسی عملكرد نهادهای آموزشی موسیقی در ایران» به میزبانی شبكه رادیویی گفتگو در مجموعه تالار وحدت تهران برگزار شد.

در این نشست حمیدرضا اردلان پژوهشگر و مدرس دانشگاه و هومان اسعدی مدرس دانشگاه و دبیر جشنواره موسیقی جوان با كارشناسی رضا مهدوی به بیان نقطه نظرات خود در این حوزه پرداختند.

الگوی آموزش موسیقی در ایران همچنان وام گرفته از غرب است

رضا مهدوی كارشناس موسیقی در ابتدای این برنامه توضیح داد: بهتر است مطالب را با این سئوال آغاز كنیم كه آیا ما در حوزه آموزش موسیقی در كشور نسبت به فراوانی جمعیتی كه داشتیم توانسته‌ایم به رشد لازم دست پیدا كنیم؟

حمیدرضا اردلان مدرس دانشگاه و پژوهشگر در پاسخ به پرسش مهدوی گفت: برای پاسخ به سوال شما باید بگویم كه ریشه پاسخ به این پرسش را صرفا نمی‌توان فقط در داخل ایران جستجو كرد. به هر حال موضوع آموزش موسیقی در ایران ریشه‌های تاریخی مستحكمی دارند كه باید آن را از دوره‌های رنسانس و حتی پیش از آن جستجو كرد. اما اگر بخواهیم درباره سیستم آموزش موسیقی در كشور بپردازیم ذكر این نكات الزامی است كه عوامل متعددی در این راه ظهور و بروز پیدا كردند. وقتی سیستم آموزشی انسان‌محور و علم‌گرایانه شد كشور ما با تاخیر وارد این دایره شد و در اینجا همیشه بین دارایی‌ها و سنت‌های موسیقی‌مان و امر مدرنیته نوساناتی وجود داشت كه ما با آن مواجه بودیم.

وی با بررسی تاریخی نظام آموزشی موسیقی در ایران از دوره قاجار افزود: آن نظام آموزشی كه به وجود آمد ریشه در نظام‌های آموزش غربی بود كه تا امروز نیز ادامه پیدا كرده است. البته ما در برخی موارد توانسته ایم به پیشرفت‌هایی برسیم اما همچنان الگوی آموزشی ما در حوزه موسیقی وام گرفته از مغرب زمین است كه هنوز به طور كامل بومی‌سازی نشده است.

متاسفانه اكنون جنس‌هایی از موسیقی باب شده كه اصلا ارتباطی به‌ موضوع آموزش موسیقی ندارند و این معضل بزرگی است كه بی ارتباط با فقدان نظام اموزشی منسجم موسیقی نیست؛ موسیقی سنتی ما نباید زیر چكمه‌های این موسیقی بی‌هویت خرد شوندهومان اسعدی مدرس دانشگاه و مولف نیز گفت: بحث موضوع آموزش در موسیقی دارای ابعاد مختلفی است كه می‌توانیم از جوانب متعددی به آن توجه كنیم. همان طور كه آقای اردلان هم گفتند از زمانی كه نهادهای آكادمیك در ایران تاسیس می‌شود نوعی طرز تفكر جدید وارد نظام آموزشی ما می‌شود و موسیقی سنتی یا موسیقی كلاسیك ما مقداری تحت‌الشعاع همین نظام آموزشی غربی قرار می‌گیرد.

اسعدی ادامه داد: ما از دهه 40 است كه با حضور مثلث هنرمندانی چون بركشلی، صفوت و برومند شاهد فضایی می‌شویم كه موسیقی سنتی وارد نهادی آكادمیك می‌شوند و دانشگاه تهران به عنوان اولین مركز آموزش موسیقی معرفی می‌شود. در كنار این مجموعه مركز حفظ و اشاعه نیز تاسیس می‌شود كه به نوعی مكمل دانشگاه تهران شده و فضای آموزش موسیقی را وارد مرحله جدید می‌كند.

وی افزود: با پیروزی انقلاب اسلامی آموزش موسیقی ما دچار یك انقطاع می‌شود كه می‌تواند از جهات مختلف موردتوجه قرار گیرد. یعنی با انقطاعی از زمان تعطیلی دانشگاه‌ها اتفاق افتاد، آموزش موسیقی همچون ادبیات پیش نرفت و ما دچار اتفاقاتی شدیم كه چالش بومی‌سازی آموزش موسیقی را دچار نوسانات بیشتری كرد. البته در یكی دو دهه اخیر ما مقداری به سمت درست بومی‌سازی در حال حركت هستیم اما هنوز راه طولانی داریم كه باید هرچه زودتر به آن دست پیدا كنیم.

انقلاب فرهنگی، آموزش موسیقی و رشد جریان‌های دور

رضا مهدوی در این بخش از برنامه بود كه به بیان نظرات خود پیرامون مبانی آموزش موسیقی در كشورمان پرداخت و با طرح موضوع انقلاب فرهنگی و آزادی موسیقی با فتوای حضرت امام خمینی(ره) از كارشناسان حاضر در برنامه خواست درباره سرفصل دروس دانشگاهی و آموزشی موسیقی به ارائه نظرات خود بپردازند.

حمیدرضا اردلان درباره این موضوع گفت: در فاصله وقوع انقلاب فرهنگی مسلماً وقفه‌های سیاسی موجب بروز اشكالاتی در حوزه آموزش موسیقی شد. بنابراین وقفه موجود لطمات زیادی به موسیقی وارد كرد و بعدها خود آنهایی كه این وقفه را ایجاد كردند اذعان كردند كه چنین رویكردی موجب آسیب‌های فراوانی به حوزه موسیقی به ویژه آموزش شد.

اردلان ادامه داد: دوران فطرت و وقفه‌ای كه ایجاد شد باعث صدماتی شد اما جامعه فهمید كه موسیقی باید دارای اصالت‌هایی شود و وجوهی از موسیقی به مردم معرفی شود كه بتواند دربرگیرنده ذهن آرمانی و اندیشه‌ساز باشد. البته همان طور كه آقای اسعدی به آن اشاره كرد ما در سال‌های اخیر شاهد توفیقاتی در حوزه آموزش بودیم كه فضای كار را تلطیف كرد.

كاركرد جزیره‌ای نظام آموزش موسیقی در ایران

هومان اسعدی در بخش دیگری از این نشست بود كه درباره گسترش كمی فضاهای آموزشی موسیقی گفت: در اینكه گسترش كمی در حوزه آموزش موسیقی داشتیم تردیدی وجود ندارد، اما در حوزه كیفی هنوز نمی‌توانیم به بیان اظهار نظر دقیقی بپردازیم كه آیا توانسته‌ایم به موفقیت‌هایی دست پیدا كنیم یا خیر؟ به هر حال یكی از مشكلات نظام آموزشی موسیقی در كشور كاركرد جزیره‌ای آنهاست كه موجب پیچیدگی‌هایی در این زمینه شده است. و ای كاش یك نظام هماهنگ در حوزه آموزش موسیقی تدوین می‌شد كه بتوانیم به نتیجه موثری دست پیدا كنیم. به هر حال آینده شغلی همین دانشجویان فارغ‌التحصیل یكی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است كه هم اكنون در حوزه آموزشی موسیقی مطرح می‌شود و لازم است در كنار توسعه كمی نظام آموزشی به نتایج موثری برسیم. این ماجرای مدرك گرایی واقعا موضوع مهمی است كه متاسفانه بدون نیاز سنجی رشد كرده و لازم است هرچه زودتر فكری به حال كنیم.

این مدرس دانشگاه درباره جایگاه ذائقه‌سنجی مردم در حوزه موسیقی و نقش دانشگاه‌های مختلف هنری در این حوزه گفت: ما یك آموزش عمومی و یك آموزش حرفه‌ای موسیقی داریم. اما آموزش عمومی مساله بسیار مهمی است كه وقتی سطح دانش عمومی پرورش پیدا نكرده باشد به طور حتم شنیدن موسیقی خوب را كاهش می‌دهد. قطعا اموزش عمومی ارتباط مستقیم با اموزش حرفه‌ای دارد زیرا اگر اموزش عمومی به معنای درست آن وجود نداشته باشد به طور حتم ما در حوزه آموزش حرفه‌ای و علمی دانشگاهی نیز دچار مشكل می‌شویم. به هر ترتیب جای خالی مجموعه‌ای به عنوان شورای هماهنگی نظام آموزش موسیقی در كشور خالی است و امیدوارم مجموعه‌ای این عنوان وجود داشته باشد كه نمایندگانی از وزارت علوم، وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش و فرهنگستان‌های مختلف در آن حضور داشته باشد تا برنامه‌های آموزشی موسیقی در كشور به هم متصل شوند.

اردلان نیز در این باره گفت: ذائقه بستگی كامل به مخاطب دارد، زیرا مردم در نسبت مستقیم با موضوع آموزش عالی قرار نمی‌گیرند.به همین جهت این رسانه‌ها هستند كه به شدت نقش مهمی در ارتقای این موضوع دارند. موضوعی كه متاسفانه رسانه‌های فراگیر كشورمان به آن توجه چندانی نمی‌كنند و سعی دارند بخشی از موسیقی بی‌ریشه پاپیولاری را به مخاطب ارائه می‌دهند كه گوش آنها را عادت به شنیدن موسیقی درست نمی‌كند.

خرد شدن موسیقی اصیل زیر چكمه‌های موسیقی بی‌هویت

این پژوهشگر شناخته شده موسیقی كشورمان در ادامه این نشست در پاسخ به طرح پرسش رضا مهدوی پیرامون نقش بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف موسیقی طی سال‌های اخیر بیان كرد: اساسا بخش خصوصی نیازمند یك فضای تنفس است. وقتی ما از بخش خصوصی حرف می‌زنیم معنایش این است كه دولت هم باید همراه این بخش باشد. دولت باید پبذیرد كه از تصدی‌گری در امور فرهنگی دست بكشد.

اردلان افزود: وقتی این اتفاق نیفتد قطعاً كار ویژه‌ای توسط بخش خصوصی صورت نمی‌گیرد. مهم ترین نكته درحوزه موسیقی این است كه دولت در همه جا دخالت می‌كند یعنی وقتی این دخالت‌ها شكل فزاینده ای پیدا كند قطعاً بخش خصوصی به موفقیت‌هایی كه ما در حوزه‌های مختلف به ویژه آموزش موسیقی انتظار داریم، دست پیدا نمی‌كند متاسفانه اكنون جنس‌هایی از موسیقی باب شده كه اصلا ارتباطی به موضوع آموزش موسیقی ندارند و این معضل بزرگی است كه بی‌ارتباط با فقدان نظام آموزشی منسجم موسیقی نیست. در شرایطی كه موسیقی سنتی ما نباید زیر چكمه‌های این موسیقی بی‌هویت خرد شوند.

بحث مبانی آموزش موسیقی در حوزه‌های كودك و نوجوان، جایگاه آموزش موسیقی اصیل ایرانی در بین خانواده‌های مذهبی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از جمله دیگر مباحثی بود كه در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.