یحیی مرتب در مصاحبه با رادیوگفت‌وگو اظهار كرد: هم در قرآن و هم آیات و روایات بسیاری بر این نكته تاكید شده كه فقط مسئولان نیستند كه تذكر بدهند و در واقع امر به معروف و نهی از منكر كنند، بلكه این وظیفه همه مردم است؛ برای مثال در قرآن وظیفه امر به معروف و نهی از منكر را وظیفه همگانی دانسته است. علاوه بر آن اصل 8 قانون اساسی كه به صراحت می‌گوید در جمهوری‌اسلامی ایران دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منكر وظیفه‌ای همگانی است و متقابل بر مردم نسبت به یكدیگر و دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت.

وی افزود: وظیفه مبارزه با فساد صرفا بر عهده دولت نیست، مردم هم می‌توانند در اینجا نقش‌آفرینی كنند و اتفاقا نقش‌آفرینی آنها می‌تواند بسیار موثر باشد. در دنیا نظارت متمركز و در واقع مبارزه با فساد به این نتیجه رسیدند كه مبارزه با فساد به صورت متمركز ممكن است راه به جایی نبرد و ایرادات بسیار زیادی دارد. برای مثال وسعت زیاد حوزه‌های نظارتی و كمبود بازرس، ما نمی‌توانیم برای همه جا بازرس بفرستیم و در همه حوزه‌ها ورود كنیم.

پژوهشگر اندیشكده شفافیت برای ایران ادامه داد: انگیزه پایین برخی از ناظران در كشف فساد، ممكن است كسی كه می‌خواهد كشف فساد كند و آن ناظر دولتی برای اینكه وظیفه‌اش را در مقابله با فساد انجام دهد، ممكن است انگیزه پایینی داشته باشد. چگونه می‌توان این انگیزه پایین را بالا برد؟ لذا یك نوع پارادوكس ایجاد می‌شود، اگر ناظران را تشویق نكنیم، هیچ انگیزه‌ای برایشان وجود نخواهد داشت. اگر تشویق بكنیم، در واقع با یك تعارض منافع از نوع مساله درآمد و وظایف مواجه خواهیم شد. به این معنا فرد ناظر می‌گوید باید بروم و فساد را كشف كنم و به میزانی كه فساد كشف می‌كنم به من حقوق و پاداش می‌دهند.

یحیی مرتب گفت: اگر دیگر فسادی نباشد، در واقع وظیفه من نیز از بین می‌رود. لذا فردی كه به صورت متمركز از ظرفیت حاكمیت برای كشف فساد می‌رود و با آن مقابله می‌كند، با خود می‌گوید خوب است، پس همیشه باید میزانی از فساد وجود داشته باشد تا پاداش و حقوق من نیز سر جایش باشد. این از معایب نظارت متمركز و در واقع مبارزه با فساد به صورت متمركز است و اگر فقط حاكمیت بخواهد با فساد مبارزه كند، این مسائل پیش می‌آید. اما اگر بخواهیم مبارزه با فساد را جمع‌سپاری كنیم به این معنا كه مردم را هم وارد بازی كنیم، ویژگی‌های بسیار خوبی دارد.

وی افزود: نخست اینكه مردم در همه جا حضور دارند، لذا به این شكل نیست كه چند نفر از افراد را استخدام و به یك حوزه خاص بفرستید. مردم همه جا حضور دارند و با مردم دیگر نمی‌شود تبانی كرد. زیرا یك فرد خاص نیست، بر فرض شما یك یا دو نفر یا 10 نفر تبانی می‌كنید، با همه مردم نمی‌توانید ببندید كه آن موضوع را افشا نكنند. در این میان تعارض منافع پیش نمی‌آید و ضعف داده‌ای اطلاعاتی وجود نخواهد داشت و اطلاعات مردم به شدت بیشتر از حاكمیت است. به همین دلیل و برای همین ویژگی‌ها حكومت‌های بسیاری به مردم رو آوردند و در واقع دستیاری به سمت مردم دراز كردند برای نظارت و مبارزه با فساد و كشف مواردی كه احتمال فساد است.

پژوهشگر اندیشكده شفافیت برای ایران در مصاحبه با رادیوگفت‌وگو بیان كرد: از طرفی بر اساس آمار یكی از نهادهای خارجی تحقیقاتی در حوزه فساد بیش از 40 درصد گزارش‌های درباره فساد حاكمیت‌ها تحت عنوان كسانی بوده كه به عنوان گزارش‌دهندگان تخلفات یا سوت‌زن‌ها صورت گرفته و پرونده آنها پیگیری شده است و سازمان‌های نظارتی كمترین میزان گزارش فساد را به خود اختصاص داده‌اند.