یكشنبه گذشته رادیو گفتوگو در برنامه انعكاس برنامهای با محوریت رسانه و شبكههای اجتماعی ترتیب داد.
تحولات رسانه در دوران اخیر
آقای دكتر سید مرتضی موسویان، رییس مركز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت ارشاد در ابتدای این برنامه درباره تولد رسانههای نوین و به حاشیه رفتن رسانههای قدیمی گفت: در گذشته رادیو وجود داشت اما امروز ابزارها تغییر كرده. در رسانهها مهم افرادی هستند كه محتوا میسازند. این امكان امروز برای همه فراهم شده كه محتوا بسازند. من رسانهای را دیجیتال میدانم كه تعامل در آن وجود داشته باشد و مخاطب امكان بازیگری داشته باشد. در هزاره سوم ویژگی بارز رسانه این است كه همه كار را همگان انجام خواهند داد. هر فردی هم سازنده پیام است و هم منتقلكننده آن و هم گیرنده آن. در ادامه آقای دكتر میلاد دخانچی، دانشآموخته دكترای رشته مدیریت و فعالرسانهای درباره نقش رسانهها درباره تغییر پیام عنوان كرد: اینكه ابزار خودش پیام و محتوا را میسازد نكته سادهایست كه درس نخست رسانه است. من تعجب میكنم كه چرا آقای موسویان این بحث را مطرح كردند. موسویان در پاسخ گفت: اینكه رسانه خودش ابزار است امروز دیگر مطرح نیست. اینكه پیام به درد چه كسی بخورد امروز مهم شده و در گذشته ابزار حكم فرمایی میكرد و شما را محدود میكرد. دخانچی سپس اظهار داشت: من قویاً با این گزاره مشهور كه رسانههای نوین رسانههای گذشته را كنار زدهاند مخالفم و چیزی شبیه به افسانه است چون رسانههای گذشته هنوز از بین نرفتهاند و هستند.
سپس آقای روحالله مؤمننسب، رییس مركز آموزش سواد فضای مجازی و كارشناس فضای مجازی عنوان كرد: امروز میلیونها پیام توسط مردم مخابره میشود اما مهم این است كه آیا هر پیام میلیونها بار دیده میشود؟ این مهم است. امروز همه چیز هوشمندتر از انسان شدهاند و در مرحله وب4 هستیم. هر فردی در این روزگار در جریانِ بخشی از اخبار است و در جریان سایر اخبار نیست. از لحاظ تجربی دیدهام كه رسانهها میمانند مثل روزنامهها كه هنوز هستند. سپس آقای مهندس غلامرضا نوری، مدیركل تولید و توزیع محتوای در فضای مجازی درباره این كه چه تحولی رسانه امروز پیدا كرده كه احساس شده مدیر تولید و حتی توزیع نیاز دارد گفت: یك نكته را باید توجه كنیم كه فضای مجازی، معماری حكمرانی را در دنیا تغییر میدهد. ما در فرایند این تغییر هستیم و این بیقراری به قرار نرسیده و این در همه جای دنیا امروز وجود دارد. همچنین پیامرسانها زیستبوم رسانهای را تغییر دادهاند.
در ادامه برنامه آقای محسن رضایی، مدیر مركز تلویزیونهای تعاملی گفت: در ایران برخی كلمات را ترجمه میكنیم و گرفتار ترجمه نادقیق و خط سیر اشتباه آن میشویم. اگر كلماتی مثل رسانه نوین را ریشهیابی كنیم و توجه كنیم كه رسانه یعنی واسطه و ابزار بیان به این نتیجه خواهیم رسید كه اینگونه نیست كه رسانهای برود و چیز جدید جایش بیاید بلكه همان چیز است و شكل و قابلیتهایش عوض میشود. مثلاً همین تلویزیون تعاملی همان تلویزیون است و فقط قابلیتهای جدیدی دارد. نباید بگوییم این جای تلویزیون را گرفته بلكه ابزار تسهیلگری است كه تلویزیون بهتر بتواند كارش را پیش ببرد. آقای دكتر امیدعلی مسعودی، عضو هیات علمی دانشگاه سوره و كارشناس رسانه با اشاره به سخنان رضایی گفت: رسانههای جدید تنها امكانات جدید را اضافه نكردهاند بلكه روابط جدیدی را نیز تعریف كردهاند. اینها دموكراسی و حضور مردم را بازتعریف كردهاند. مردم توانایی حرف زدن پیدا كردهاند و نمیتوان جلوی صدای آنها را گرفت و میبینیم كه گاهی دستگاههای رسمی از مردم عقب میمانند. برای این مسائل برنامهریزی نداریم. آیا ما در سند چشمانداز این موضوعات را دیدهایم؟
مدیریت اینترنت
در ادامه مؤمننسب درباره بحث مدیریت اینترنت عنوان كرد: اینترنت را آمریكا بهوجود آورد و مركز آن را NSA قرار داد. آیكان و World Wide Center همه در آمریكا هستند. الان میگویند روسیه تصمیم گرفت تا ترامپ را رییسجمهوری كند. این را از چه طریق انجام دادند؟ گفته میشود با كمك هوش مصنوعی. اینجا دیگر رسانه مطرح نیست. موسویان نیز در اینباره گفت: ناظر به بحث آقای مؤمننسب باید بگویم CNN یك برنامهای ترتیب داده بود درباره شكست رسانههای سنتی در مقابل رسانههای نوین در انتخابات كلینتون كه اهالی رسانههای سنتی میگفتند ما میدان را به رسانههای نوین باختیم. بحث آقای مؤمننسب از این جهت قابل اهمیت است كه درست است ابزارها تغییر میكنند اما آن چه بازیگری را به اوج میرساند آدمهایی هستند كه در اینجا قرار میگیرند.
موسویان همچنین درباره حكم مقام معظم رهبری به اعضای شورای عالی فضای مجازی گفت: ایشان در بند سوم این حكم میفرمایند ما باید به جایی برسیم كه در این حوزه مقرراتگذار شویم و عدالتمحور و اخلاقمحور آن را رقم بزنیم. در شرایط فعلی ما هنوز در این زمینه وضعیت انفعالی داریم. محسن رضایی هم گفت: سال 84 بود كه نخستین اجلاس WSIS در تونس برگزار شد و در آن جا ما یكی از پیشروهای طرح بحث حكمرانی آمریكا بر اینترنت بودیم و گفتیم این برای دنیا بد است. آن جا این بحثها مطرح بود كه آیكان واگذار شود یا بخشهای دیگر مدیریتی و كنترلی. برای مثال رییس جلسه كه نماینده كشور یونان بود گفت: آقای آمریكا! تو از هوا آمدهای در خانه من و نه مرز كشور من را قبول داری و نه دیوار خانه من. من نمیخواهم این گونه وارد حریم خصوصی من بشوی.
موسویان در ادامه درباره بحث تجربه شبكه ملی اطلاعات در كشورها عنوان كرد: در ابتدای این جریان آمریكاست كه همه دیتاهایش از مسیر خاصی وارد میشود و خارج میشود. دوم چین است كه موفق به ایجاد شبكه ملی اطلاعات به معنای كاملش شده. دلیل عدم موفقیت ما در این حوزه این بوده كه ما هنوز قدرت ساخت سختافزار را نداریم. كرهجنوبی كه در ارائه سرویسهای دولتی به مردم نمره یك را میگیرد و حتی از آمریكا، نروژ و سوئد هم جلوتر است، جدی گرفتن مردم و بازی دادن حقیقی آنها و فرهنگی كار كردن دلیل موفقیتش بوده است. گاهی مردم یك چیزی را باور دارند كه برایشان مفید است اما انكار میكنند و برعكس عمل میكنند. مثل استفاده از اینترنت ملی و پیامرسان داخلی. ما در این زمینهها ضعف داریم. مؤمننسب درباره این عدم اطمینان مخاطب به استفاده از چیزهایی كه به نفعش است اظهار داشت: ما الان در جنگ ارادهها هستیم كه موسیقیها، رمانها و... كنترل ذهن و اراده مردم را در اختیار میگیرند. مرحوم آیتالله حائری شیرازی در درس اخلاقشان استعمار جدید را استعمار فكر میدانستند و میگفتند استعمار به مردم میگوید ما بهجای شما فكر میكنیم و هر چیزی كه لازم دارید قبل از اینكه بدانید برای شما تعریف میكنیم و به شما ارائه میدهیم. ما ظرافتهای فضای جدید را نمیشناسیم و با بمباران مردم توسط اخباری كه این چیزها به نفع شماست اتفاقاً آنها را زده میكنیم.