سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آذرماه سال 1390 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. وزارت آموزش و پرورش طی چند سال اخیر نقشه راه سند تحول بنیادین و راهكارهای اجرایی آن را استخراج كرده است.
به گزارش خبرگزاری همسو، سند تحول بنیادین مبنای كار وزارت آموزش و پرورش در برنامه ششم توسعه بوده و قرار است زمینه ساز تحول در این دستگاه انسان‌ساز باشد. سند تحول دارای 131 راهكار ذیل پنج زیرنظام است و بر تربیت همه جانبه دانش آموزان در شش ساحت تربیتی تاكید دارد.
علیرغم موكدات فراوان برای اجرای سند تحول بنیادین و اقدامات انجام شده، همچنان بسیاری كارشناسان بر عدم اجرای موفق سند تحول بنیادین اتفاق نظر دارند.
به گزارش خبرگزاری همسو، پانته‌آ دری، معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش تهران درباره عوامل و مشكلات پیش روی اجرای كند سند تحول اظهار كرد: سند تحول بنیادین به عنوان یك سند بالادستی، فلسفه تعلیم و تربیت نظام را ترسیم می‌كند. این سند یكی از اسناد بالادستی مهمی است كه تغییر نظام جدید آموزشی بر مبنای آن قرار گرفته است و موجب ایجاد سند مهم دیگری با عنوان سند برنامه درسی ملی شده است. بنابراین یكی از نشانه‌های اجرای سند تحول بنیادین، تغییر نظام آموزشی به سیستم شش – سه – سه است.
وی افزود: تحول در نظام تعلیم و تربیت به تربیت رسمی و عمومی و نه همه ابعاد تربیت اختصاص پیدا می‌كند، زیرا برای اینكه تمام ابعاد تربیت محقق شود، باید همه نهادها و سازمان‌ها و از همه مهمتر خانواده‌ها حضور داشته باشند. بنابراین بخشی از سند تحول بنیادین مربوط به تغییر ساختار، تغییر منابع آموزشی و تغییر كیفیت روندهای داخلی مدارس است.
معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش شهر تهران با بیان اینكه نظام جدید آموزشی هفت سال است كه استقرار پیدا كرده عنوان كرد: در زیر نظام راهبری تربیتی و مدیریت، نظام ارزیابی صلاحیت‌ها و شایستگی حرفه‌ای معلمان را در دست اجرا داریم و آموزش‌های مكمل بر اساس این سیاست دنبال می‌شود. همچنین در زیر نظام برنامه درسی، كتاب‌های درسی را در 12 پایه، بازنگری كردیم و كتاب‌های نونگاشت، مبتنی بر ساحت‌های شش گانه تربیتی، طراحی شده‌اند. معلم‌ها قرار است آموزش‌های حین خدمت را بر اساس این كتاب‌ها بگذرانند تا به تسهیل‌گران آموزشی تبدیل شوند.
دری افزود: در زیرنظام تربیت معلم و منابع انسانی، دانشگاه تربیت معلم، به درستی هدف گذاری كرده است تا به اهداف این بخش برسد؛ هر چند مشكلاتی در این راه وجود دارد. همچنین در زیر نظام تامین و تخصیص منابع مالی، با بزرگترین چالش مواجه هستیم، زیرا باید مدارس را به خود مدیریتی و شكوفایی برسانیم. زیر نظام دیگری كه در سند آمده فضا، تجهیزات و فناوری است كه در واقع با نگاه و استفاده هوشمندانه از فناوری در مدارس در سند ایجاد شده است.
وزرای آموزش و پرورش در اجرای سند تحول بنیادین سلیقه‌ای عمل كردند
نمره قبولی نمی‌گیریم
به گزارش خبرگزاری همسو، ابوالفضل كمالی، كارشناس و پژوهشگر آموزش و پرورش نیز با بیان اینكه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یك نقشه برای رسیدن به سند چشم انداز 1404 است گفت: موضوع سند به صورت جدی برای نخستین بار در سال 83 و 84 مطرح شد و سند چشم‌انداز نیز تقریبا همان زمان ایجاد و قرار شد یك نقشه راه دقیق ایجاد شود تا از طریق آن به سند چشم‌انداز برسیم. در سند چشم انداز، كشور ایران باید از نظر علم، فناوری، صنعت، علوم و همه ابعاد توسعه بتواند در كشورهای خاورمیانه حرف نخست را بزند.
وی با اشاره به اینكه طبق سند تحول، آموزش و پرورش باید حرف اول را در میان كشورهای منطقه بزند، عنوان كرد: حدود 13 سال از این مسئله می‌گذرد و كمتر از هفت سال تا رسیدن به زمان موعود سند چشم انداز فرصت داریم؛ اما وقتی جایگاه خودمان را بررسی می‌كنیم، می‌بینیم خیلی عقب هستیم و حتی برخی از كشورهای منطقه خاورمیانه سرعت بیشتری از ما دارند.
این كارشناس و پژوهشگر آموزش و پرورش درباره میزان اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اظهار كرد: متاسفانه اجرای این سند نهادینه نشده و باعث می‌شود گروه‌های مختلف به صورت سلیقه‌ای و جزیره‌ای عمل كنند. به عنوان مثال در برهه‌ای، اقدامات خوبی در رابطه با سند در تهران انجام شد اما در برخی مناطق، هیچ اقدامی صورت نگرفت و این یك ضعف جدی است.
وی با اشاره به وجود مشكلات خاص در ساختار گفت: طبق قانون، دوران مدرسه از چهار دوره سه ساله تشكیل شده، اما در اجرا عملا دوره ابتدایی شش سال است و شاید در آینده این رویه اصلاح شود.
كمالی تصریح كرد: متاسفانه در بسیاری موارد، وزرای آموزش و پرورش در اجرای سند تحول بنیادین سلیقه‌ای عمل كردند. بسیاری تغییرات كه به صورت عامیانه و سالانه در آموزش و پرورش انجام می‌شود نباید به حساب سند تحول بنیادین بگذارند. همچنین بعضی وزراء كل سند تحول بنیادین را به راحتی زیر سوال بردند و معتقد بود سند تحول یك بار اضافی بر دوش آموزش و پرورش است و امكان اجرایی شدن آن وجود ندارد.
دغدغه معیشتی معلم‌ها فاصله زیادی با اهداف سند دارد
این كارشناس و پژوهشگر آموزش و پرورش با بیان اینكه نمره قبولی در اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نمی‌گیریم عنوان كرد: آموزش و پرورش، دغدغه مسئولین كشور نیست و هر چند در بعضی از قسمت‌ها، سند اجرا شده است، اما در بسیاری قسمت‌ها از جمله دغدغه معیشتی معلم‌ها فاصله زیادی با اهداف سند داریم.
وی همچنین درباره جایگاه خانواده و مشاركت اولیاء و مربیان در سند تحول بنیادین با اشاره به اینكه جایگاه خانواده از گذشته تاكنون از اهمیت بالایی برخوردار بوده است، گفت: شكاف نسلی بین اولیاء و فرزندان خیلی زیاد شده است و حتی گاهی شاهد هستیم این فاصله در مربیان و دانش‌آموزان نیز دیده می‌شود و مهارت‌های زیادی برای ایجاد ارتباط نیاز است. در چنین شرایطی، آموزش و پرورش بر اساس یك دیدگاه خاص، تصمیم گرفته رویكرد جدیدی به خانواده‌ها داشته باشد.
این كارشناس و پژوهشگر آموزش و پرورش با اشاره به سند تحول اظهار كرد: در آموزش و پرورش هم برای خانواده رویكرد جدیدی تعریف شده است و هم برای آموزش و پرورش نسبت به خانواده جایگاه جدیدی مطرح شده است. در سند تحول، یك فرزند دختر هم باید به عنوان انسان شایسته، همسر شایسته و مادر شایسته تربیت شود و همچنین برای فرزند پسر هم چنین تعریفی ارائه شده است. در سند تحول، تربیت فرزندان باید به گونه‌ای باشد كه در نهایت یك شهروند و یك خانواده شایسته تحویل جامعه داده شود. بر این اساس در 15 بند به نقش و جایگاه خانواده در سند تحول اشاره شده و همچنین به موازات آن نقش و جایگاه آموزش و پرورش نیز مطرح شده است.
ناهماهنگی میان خانه، معلم و جامعه؛ عامل كاهش سرعت اجرای سند تحول بنیادین
به گزارش خبرگزاری همسو، محمد پاك سرشت، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان نیز درباره جایگاه خانواده و مشاركت اولیاء و مربیان در سند تحول بنیادین گفت: پایگاه تربیت از خانواده شروع می‌شود. خانواده واحد جامعه است و اگر جامعه ایرانی بخواهد دچار تحول بنیادین شود، ناگزیر است از خانواده كار را شروع كند. این خانواده تركیبی از پدر و مادری هستند كه در آموزش و پرورش ایران تحصیل كرده‌اند.
وی با بیان اینكه تربیت و آموزش از یك مثلث تشكیل شده است گفت: یكی از اضلاع این مثلث اولیاء هستند كه در خانه مسئولیت تربیت بچه‌ها را بر عهده دارند. دومین ضلع، مربیان و معلم‌ها هستند كه در مدرسه فرزندان را تربیت می‌كنند و سوم، جامعه و نهادهایی مانند صدا و سیما و سازمان تبلیغات و همچنین مساجد و البته تمام سازمان‌هایی كه ادعای كار فرهنگی دارند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان افزود: خانه، معلم و همچنین جامعه به تنهایی مسئول تربیت فرزندان نیستند و همه این بخش‌ها با هم مسئول تربیت هستند و اگر تحول بنیادینی كه مورد انتظار است، در جمهوری اسلامی واقع نشده است، به دلیل هماهنگ نبودن سه ضلع مثلثی است كه نام برده شد.
باید باورهای غلط جامعه را اصلاح كرد
به گزارش خبرگزاری همسو، محمدعلی تقوی راد، مدرس دانشگاه فرهنگیان نیز با بیان اینكه باید باورهای غلط در جامعه را اصلاح كرد گفت: یكی از این باورهای غلط این است كه مردم تصور می‌كنند با فرستادن بچه‌هایشان به مدرسه، دیگر تكلیفی نسبت به آنها ندارند. باید بدانیم مسئول و محل تربیت، خانواده است و مدرسه به عنوان مكمل وارد می‌شود تا بخشی از ذهن و ساعات دانش‌آموزان در مدرسه بگذرد و اگر این ساعات را حساب كنیم، اغلب دوران بچه‌ها در خانواده‌ها می‌گذرد.
وی تاكید كرد: البته در آن زمانی كه مدرسه تربیت دانش‌آموزان را بر عهده می‌گیرد باید توجه كند كه صرفا آموزش ندهد، بلكه تربیت را نیز لحاظ كند. نقش مدرسه نقش مكمل برای خانواده است و خانواده نیز همین نقش مكمل را برای مدرسه دارد. بعضی دانش آموزان شرایط خاصی را دارند و به عنوان مثال ممكن است دانش آموزی پدر نداشته باشد و به همین جهت مدرسه باید وقت بیشتر و ویژه‌ای برای این دانش آموز بگذارد یعنی به عنوان مكمل خانواده عمل كند. در مقابل نیز خانواده‌ها می توانند به فرزندان شان كه درس كلاس را به خوبی درك نكرده اند، كمك كنند تا به عنوان مكمل مدرسه عمل كنند.
مدرس دانشگاه فرهنگیان با بیان اینكه قسمت دیگر نقش خانواده در اداره مدرسه است، اظهار كرد: متاسفانه نسبت به این موضوع خیلی غفلت كرده‌ایم زیرا فكر می‌كنیم وقتی معلم‌ها هستند، نیازی نیست خانواده‌ها نسبت به این موضوع ورود كنند در حالی كه به طور صریح در سند بنیادین آموزش و پرورش آمده است، خانواده در همه امور مدرسه مشاركت دارد و اساسا فلسفه تشكیل انجمن اولیاء و مربیان همین موضوع است.
وی كه در برنامه «گفت و گوی علمی » رادیو صحبت می‌كرد با اشاره به اینكه در تحقق سند تحول بنیادین برای مشاركت خانواده‌ها در تربیت كمتر توفیق داشته‌ایم عنوان كرد: متاسفانه زیرساخت‌های لازم برای حضور خانواده در مدارس وجود ندارد. یكی از این زیرساخت‌ها مربوط به نوع مدیریتی است كه در مدارس ما وجود دارد؛ در مدارس فعلی نه تنها خانواده كه حتی خود معلم و دانش آموز نیز دخالت ندارد و مدیران طبق آیین‌نامه‌ای كه وجود دارد و بر اساس یك روال مشخص، كار خود را انجام می‌دهند.
