انتخاب: «ازدواج»؛ مشكلی با هزار درمان بی‌نتیجه

بیش از 220 هزار نفر در كشور تجرد قطعی دارند، همچنین 11 میلیون و 800 هزار نفر مجرد هرگز ازدواج نكرده در كشور وجود دارند كه با احتساب افراد بدون همسر در اثر فوت یا طلاق، جمعیت مجردان ایران به رقم 13 میلیون و 32 هزار می رسد.

1397/10/23
|
12:00

بیش از 220 هزار نفر در كشور تجرد قطعی دارند، همچنین 11 میلیون و 800 هزار نفر مجرد هرگز ازدواج نكرده در كشور وجود دارند كه با احتساب افراد بدون همسر در اثر فوت یا طلاق، جمعیت مجردان ایران به رقم 13 میلیون و 32 هزار می رسد. آماری كه در كشور نشان‌دهنده تحول در نگاه به ازدواج، سن و میزان اقبال جوانان نسبت به آن است.

به گفته علی اكبر محزون مدیركل دفتر جمعیت نیروی كار مركز آمار ایران و مدیركل سابق اطلاعات و آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال كشور، طبق آخرین سرشماری، 9 میلیون و 769 هزار نفر در سن متعارف ازدواج و هرگز ازدواج نكرده داریم و همچنین تعداد افرادی كه از سن متعارف ازدواج عبور كرده‌اند اما هنوز به سن تجرد قطعی نرسیدند یك میلیون و 810 هزار نفر است.

این آمار درباره پدیده‌‍ای اجتماعی در كشور است كه از عوامل زیاد فرهنگی، اقتصادی و ...تبعیت می‌كند. سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های اجتماعی هر نهاد در كنار تغییرات فرهنگی داخلی و حتی جهانی می‌توانند بر میزان تمایل افراد به ازدواج یا حتی بر تصمیم‌شان بر سن مناسب ازدواج موثر باشد.

الهام رحمت آبادی، پژوهشگر و استاد دانشگاه، با بیان اینكه در دوره مدرن نمی‌توان خط سیری را به لحاظ سنی برای ازدواج مشخص كرد، افزود: با تغییرات علمی جدید، زنان با سنین بالاتری قادر به فرزندآوری شده‌اند. بنابراین نمی‌توان معیار خاصی را برای سن مناسب ازدواج تعیین كرد. ضمن اینكه تغییر در سبك زندگی هم در میزان تجرد افراد جامعه موثر است.

این استاد دانشگاه با بیان اینكه مفهوم تجرد نیز همچون مفاهیم دیگر در جامعه شناسی دستخوش تغییر شده و ما امروز چیزی به عنوان تجرد قطعی با تعریف قدیمی نداریم، اظهار كرد: یعنی الان یك خانم 40 ساله حتی اگر مطلقه و صاحب فرزند هم باشد امید به ازدواج و فرزندآوری مجدد دارد. صنایع بهداشتی و زیبایی نیز باعث شده مفهوم سن تغییر كند، لذا در بررسی كیفیت تجرد باید تمامی مفاهیم را در نظر گرفت.

رحمت آبادی با انتقاد از عدم یكپارچگی دستگاه‌ها در رابطه با تسهیل‌سازی امر ازدواج تصریح كرد: متأسفانه بین نهادهای مختلف و دانشگاهیان یك زبان مشترك وجود ندارد. ضمن اینكه، بخشی از علت آمار 13 میلیونی مجردها در ایران حاصل خانواده‌هایی است كه به درستی شكل نمی‌گیرند و فاقد كیفیت هستند.

این پژوهشگر با بیان اینكه وقتی رسانه‌ها این آمارها را با بزرگنمایی در جامعه ارائه می‌دهند و تجرد دختران را خیلی برجسته می‌كنند، احساس سرشكستگی در جوانان ایجاد می شود، گفت: به این ترتیب آنها دائماً باید علت تجرد خود را برای خانواده توضیح دهند. درصورتیكه در آمار سال 1395، رقم قابل تأملی از مردان مجرد وجود داشت و به عبارتی می‌توان گفت مردان مجرد نسبت به زنان مجرد بیشترند.

وی با اشاره به اینكه قصد ما تنها ثبت آمار ازدواج نیست، ادامه داد: بنابراین مسئولان باید تمهیدات را برای خانواده به گونه‌ای فراهم كنند كه خانواده‌های پایدار در جامعه داشته باشیم.

رحمت آبادی كه در یك برنامه رادیویی صحبت می‌كرد، با بیان اینكه سیاست گذاران باید درباره علوم روز مطالعه كنند، افزود: مفاهیم به شدت دچار تغییر و تحولات شده‌اند. ضمن اینكه باید در مورد مداخله یا عدم مداخله همه دستگاه‌ها و نهادهای مختلف در امر ازدواج شفاف‌سازی و تعیین تكلیف شود.

20 سال از تصویب قانون تسهیل ازدواج می‌گذرد اما...؟

طیبه سیاوشی، عضو كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینكه بیش از 20 سال از تصویب قانون تسهیل ازدواج جوانان می‌گذرد، اما به غیر از سه مورد آن، هنوز بقیه موارد قابلیت اجرایی پیدا نكرده‌اند، گفت: در رابطه با موارد اجرا نشده از این قانون، گزارشی در صحن علنی مجلس قرائت گردید و شكایتی هم از دولت به قوه قضائیه مطرح شد كه البته تا به الان شاهد هیچ جوابیه ای از سوی قوه قضائیه نبودیم.

وی افزود: مواردی از این قانون به ویژه وام ازدواج جوانان كه در زمان تعیین بودجه دنبال و افزایش مبلغ آن به عنوان یك دستاورد مطرح می‌شود، راه حل‌هایی مقطعی و مسكّن وار هستند. در حقیقت با مانور دادن بر این كارها از موارد اساسی و پایه‌ای غافل می‌شویم.

عضو كمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینكه از جمله مسائلی كه باید در برنامه توسعه مورد توجه قرار می‌گرفت اشتغال جوانان بود، تا الان با پدیده تجرد قطعی و مهاجرت گسترده مردم روبرو نشویم، ادامه داد: متاسفانه هیچ یك از راه حل‌هایی كه تا به الان برای مقابله با پدیده تجرد جوانان ارائه شده موثر نبوده و به نوعی مسكن به شمار می‌روند.

این نماینده مجلس با انتقاد از نبود سند آمایش ملی و عدم جانمایی مناسب در كلانشهرها نیز گفت: باید راهكار و ساز و كاری برای این معضل بنویسیم. تجرد قطعی یك پدیده اجتماعی و گاهاً خودخواسته از سوی جوانان است. عوامل زیادی را می‌توان در شكل گیری این پدیده دخیل دانست، اما بخشی از آن هم به دلیل خودخواستگی جوانان است.

عضو كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اظهار كرد: برای داشتن یك خانواده پایدار باید الگوها و مشوق‌هایی را در نظر بگیریم و در كنار آن جلوگیری از مهاجرت نیز می‌تواند عاملی در كاهش پدیده اجتماعی تجرد قطعی باشد.

حل مشكل ازدواج با تعامل سه جانبه حوزه، دانشگاه و مدیران اجرایی

دكتر حسن بنیانیان رئیس كمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز گفت: بالا رفتن سن ازدواج و پدیده تجرد، محصول عوامل متعددی از جمله تغییر سبك زندگی عمومی و مشكلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است.

وی اصلاح سبك زندگی را راهكاری فرهنگی برای مقابله با این پدیده معرفی كرد و گفت: در گذشته برخی آداب و رسوم ازدواج در فرهنگ ما منطقی بود اما در شرایط فعلی منطقی و عقلانی نیست. در تفكرات اسلامی امر ازدواج بسیار ساده است و كافی است كه عرفیات غلط در خانواده‌ها را با كمك رسانه‌ها و دستگاه‌های فرهنگی اصلاح كنیم.

وی با اشاره به اینكه در سیاست گذاری‌های اقتصادی باید حل مشكل مسكن و اشتغال جوانان را در برنامه‌های پنج ساله لحاظ كرد، اظهار كرد: وقتی ازدواج از سن طبیعی خود به تأخیر بیفتد آثار و پیامدهای مختلف روحی و جسمی برای زن و مرد و حتی تربیت فرزندان آنها در آینده ایجاد خواهد شد.

وی اضافه كرد: در كشور ما دو مركز نظریه‌پردازی قدرتمند یعنی حوزه و دانشگاه و جریانی به نام مدیران اجرایی وجود دارد، اما متأسفانه بین هر سه قطب در مورد این نوع مسائل اختلاف نظر وجود دارد و زبان مشتركی نیست. درحالیكه تعامل سه جانبه بین آنها می‌تواند راهگشا باشد. مقاومت‌های عمیق فرهنگی نسبت به آموزه‌های دینی در رفع این پدیده مشكل‌ساز شده است. یعنی با الهام از سبك‌های غربی راه حل‌هایی در این زمینه ارائه می‌كنیم كه همراه با آسیب‌هایی به ویژه برای زنان است، اما حاضر نیستیم با تكیه بر مبانی دینی، نیازهای جنسی و مشكلات جوانان كشورمان را برطرف كنیم.

رئیس كمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینكه الان پدر و مادرها نمی‌توانند به فرزندان خود در رابطه با امر ازدواج كمك فكری كنند، تصریح كرد: لذا باید نهادهای مشاوره بسیار قوی و توانمند را با قیمت ارزان در اختیار جوان گذاشت.

تجرد، آسیب اجتماعی نیست

بیتا مدنی جامعه شناس حوزه زنان و خانواده نیز با اشاره به مفهوم تجرد قطعی و ساخت اجتماعی تجرد اظهار كرد: تجرد به ویژه برای دختران دارای یك ساخت اجتماعی است. ممكن است خیلی از افراد تجربه ازدواج به معنای یك قرارداد اجتماعی را نداشته باشند، اما شاید تجربه زندگی‌هایی با سبك نوین تحت عنوان ازدواج سفید و هم زیستی را داشته باشند.

جامعه شناس حوزه زنان با اشاره به سن مناسب ازدواج از منظر علم جامعه شناسی گفت: جامعه شناسان به فراخور پدیده‌های روزمره اجتماعی هیچ تجویز خاصی در این رابطه نمی‌كنند. البته سن ازدواج به صورت روزافزون در حال افزایش است و در حال حاضر دختران با عبور از 30 و 40 سالگی تحت تاثیر عواملی، تجرد را به عنوان یك سبك زندگی انتخاب می‌كنند.

مدنی عنوان كرد: در حال حاضر روابط و الگوهای سنتی اعم از ازدواج بر اساس انتخاب والدین و بزرگان خانواده دستخوش تغییرات بنیادین و اساسی شده است. به همین خاطر نمی‌توان خیلی از مسائل را به جوان امروزی دیكته كرد. جوانان در شرایط فعلی پول فراهم كردن مسكن و اشتغال و ملزومات عروسی را ندارند و با این وضعیت سخت اقتصادی، كمر جوان امروز ایرانی زیر بار مسئولیت‌های تأهل می‌شكند.

وی با بیان اینكه ازدواج تنها در مسائل جنسی و زناشویی خلاصه نمی‌شود، گفت: وقتی از رابطه تأهلی و ازدواج به مثابه امر اجتماعی صحبت می‌كنیم، مسائلی چون اقتصاد، فرهنگ و روابط قدرت نیز مطرح می‌شوند. امر جنسی الزاماً مربوط به امر جنسیتی است كه روابط قدرت، نقش ها و تكالیف، فرزندپروری و تمام ساحت‌های خانواده را در برمی‌گیرد.

مدنی كه در یك برنامه رادیویی صحبت می‌كرد، با بیان اینكه ما باید نسخه‌ای را برای ازدواج جوانان تجویز كنیم كه با سبك زندگی آنها تناسب داشته باشد، ادامه داد: رفع نیاز جنسی آنها در یك مقطع زمانی با روشی همچون صیغه راهگشا نخواهد بود. باید همه مسائل را با هم دید و راهكاری متناسب با واقعیت جامعه ارائه داد.

این جامعه‌شناس افزود: تجرد یك پدیده اجتماعی است و صرفاً نباید آن را یك آسیب اجتماعی قلمداد كرد. افزایش سن ازدواج، خانوارهای تك نفره و طلاق در یك نگاه واقع بینانه یك زنگ خطر است و نشان می‌دهد مفهوم پایداری در روابط و خانواده دستخوش تغییر و تحول شده است.

دسترسی سریع