برنامه " ترنج " با موضوع خانواده سالم و شاد، پیامد مادران آگاه با حضور دكتر محمدعلی محمدی قره قانی ، عضو سابق كارگروه خانواده سالم معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری، جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی آموزشی ، دكتر سیده فاطمه شمشیرگران ، كارشناس علوم تربیتی و تحلیلگر مسائل آموزشی و دكتر حسین گلرخی ، عضو كارگروه خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر خانواده روانه آنتن رادیو گفت و گو شد.

***ترنج : نقش مادری در زندگی فرزند از چه ابعادی قابل بررسی است؟

قره قانی : نقش مادری در سه دسته بندی جای می گیرد. دسته اول نقشی است كه یك مادر در دوران جنینی برعهده دارد. به دلیل مشاركت جسمی و روحی كه او با فرزند خود دارد ، پیوسته سعی می كند بر امیال و غرایز خود غلبه و تمام رفتارها ، خورد و خوراك خود را با توجه به منافع فرزند خود تظیم كند و در بسیاری از موارد با در نظرگرفتن سلامت جنین سبك زندگی خود را تغییر می دهد ؛ این مرحله اوج ایثارگری مادر است. كارهایی كه مادر در دوران جنینی انجام می دهد بر روح و جسم فرزند تاثیرات بسیاری زیادی دارد.
مرحله دوم زمانی است كه جنین به نوزاد تبدیل می شود و دسته سوم كه به نظر بیشترین اهمیت را در تربیت فرزند برعهده دارد ، مادر با معرفت است. در واقع پرورش فرزند در دو مرحله نخست ، بیشتر بر اساس غریزه و در مرحله سوم بر اساس تفكرات ناب و آگاهانه مادر است.

***ترنج : یك خانم برای تربیت فرزند آگاه باید چه شاخص هایی را درنظر بگیرد و از چه زمانی باید آغاز كند؟

شمشیرگران: آگاهی های مادرانه تنها مختص دوران پس از زایمان نیست. بر اساس تحقیقات ، آگاهی های مادران زمانی كه تصمیم به بارداری می گیرند و حتی زمانی كه قصدی برای فرزندآوری ندارد و تنها مسیر تاهل را در پیش گرفته است در فرآیند آگاهی بخشی به جنین در آینده بسیار موثر است.
یك خانم در ابتدا باید نقش زنانگی خود را باور كند و از ابتدای تاهل نقش مادری را در خود بپذیرد ، لازمه این ویژگی ها داشتن بلوغ فكری و عاطفی است. نخستین مرحله از بلوغ عاطفی شامل این است كه یك مادر استعدادها ، عواطف و خواسته های كه در وجود خویش دارد را بشناسد و در مرحله بعد برای تربیت شخص جدید زمان صرف كند و برای ارتقای آكاهی فردی كه می خواهد در آینده وارد اجتماع شود سرمایه گذاری كند.بنابراین شناخت فردی و شخصی مادر اهمیت بسیار زیادی در تربیت دارد.

*** ترنج : ارتباط مطلوب میان زوج چگونه بر تربیت فرزندان تاثیر می گذارد و نقش ویژه مادران در این میان چیست؟

گلرخی : پژوهش ها نشان می دهد كه تنیدگی بسیار بالایی در تعاملات زن و شوهر وجود دارد یعنی در سه رابطه تعریف شده در خانواده كه شامل رابطه زن و شوهر یا همسری ، رابطه والدین با فرزندان و رابطه بین فرزندان می شود ، ارتباط زوجی همواره در طول حیات خانواده بیش از همه اهمیت دارد چرا كه قوام روابط دیگر در گرو این ارتباط است ، بنابراین برای بررسی تاثیر روانی یك زن در خانواده باید از این نقطه آغاز كنیم ، چرا كه رابطه یك بانو با همسرش به تمام اعضای خانواده تسری پیدا می كند .
جایگاه زن در مسائلی مانند نشاط و جلوگیری از پژمردگی خانواده و مهمتر از آن نقش الگویی مادر خانواده بسیار چشمگیر است . در بسیاری از مواقع ظهور و بروز های مادر و رفتارهای او نقش الگو برای فرزندان و سایر اعضای خانواده مانند پدر دارد. در بیشتر موارد این الگوپذیری كلامی نیست و تحت تاثیر رفتار مادر است .

***ترنج : مادر با معرفت چه تفاوتی با دیگر مادران دارد ؟

قره خانی : ایثارگری یك مادر پس از تولد فرزند بیش از آنكه غریزی باشد ، آگاهانه است. مادر دائما برای یك تربیت هدف دار مبتنی بر نیروی بیرونی ( آگاهی ) و نیروی درونی ( غریزه) در تلاش است تا بتواند فرزند خود را به سامان برساند و او را جامعه پذیر كند.
مادر اول یك مادر راستین و صدیق است . مادر دوم یك بانوی سفره انداز است كه دائما فضای امنیتی، پرورشی، روحی و روانی ، جسمی و تغذیه فرزندان را در نظر دارد . مادر سوم كه مورد بحث امروز ماست ، مادر با معرفت نام دارد، او كسی است كه دو مرحله قبل را پشت سرگذاشته و به یك فرد دارای معرفت و دانش رسیده است كه پس از آن كه فرزند خود را جامعه پذیر كرده است ، می خواهد او را نقش پذیر كند. این شخص خود به دنبال دانش و معرفت و هستی شناسی و برای خود جهان بینی پیدا كرده است . او می تواند در این مرحله یك موضع اخلاقی صحیح و محكم را انتخاب و به فرزندش منتقل كند.

*** ترنج : تربیت یك مادر با معرفت چگونه در فرزند او بروز پیدا می كند؟

شمشیرگران : در سن نوپایی و زمانی كه كودك نخستین تعاملات خود را از جامعه اطراف خود كه شامل خانواده و همسالانش می شود ، آغاز می‌كند، آزمون خطا و تجربه در نهاد او شروع می شود. اگر مادری معرفت و آگاهی نداشته باشد و به بلوغ عاطفی نرسیده باشد ، دائم كودك را كنترل كند و به او اجازه تجربه نمی دهد ، در نتیجه كودك یك موجود وابسته بار می آید كه مستقل نیست.كودك از همان دوران نوپایی اعمال و رفتار خود را با نگاه مادر ثبیت می كند.
موضوع دیگری كه مادران باید توجه داشته باشند قدرت "نه گفتن " است. از یك مادر با معرفت انتظار می رود كه قاطع باشد تا فرزندش نیز استوار بار بیاید. رعایت تمام این مسائل سبب می شود فردی كه تربیت می شود اعتماد به نفس داشته باشد و به عنوان یك نوجوان مستقل در جامعه حضور داشته باشد.