برنامه «در سایه نوروز» رادیو گفت‌وگو با موضوع نوروز در ازبکستان با محسن پورمحسنی رایزن سابق فرهنگی در کشور ازبکستان گفتگو کرد.

محسن پورمحسنی آیین نوروز را از نقاط مشترک همه اقوام به ویژه اقوام بومی که از ناحیه ترکستان هستند مطرح کرد و گفت: به خاطر اینکه در 70 سال حاکمیت کمونیست‌ها، نوروز ممنوع بود و حاکمان کمونیست آن را یک آیین مذهبی و اسلامی تصور کرده بودند با آیین نوروز به سختی مقابله کردند و در این مدت 70 سال کاملا همه آیین‌ها در ازبکستان به فراموشی سپرده شده است.

وی افزود: از سال 1988 اولین جرقه‌های برپایی جشن نوروز اتفاق افتاد و در سال 1990 بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی 21 مارس یعنی اول فروردین را به عنوان روز تعطیل اعلام کردند و جشن می‌گیرند.

رایزن سابق فرهنگی در کشور ازبکستان اظهار کرد: تعطیلی و ممنوعیت نوروز سبب شده همه اقوام بسیاری از آیین‌های خودشان را فراموش کنند و نوروزی که امروز پاس داشته می‌شود تقریبا یک دست است و هیچ تفاوت آنچنانی بین آداب و رسوم تاجیک‌ها و ازبک‌ها و قرقیزها نیست.

وی با اشاره به اینکه در ازبکستان تنها یک روز اول فروردین تعطیل است، متذکر شد: البته ازبکستانی‌ها یک سنتی دارند که اگر روز تعطیلی اول نوروز همزمان با شنبه یا یکشنبه باشد گاهی تا چهار روز هم تعطیل هستند.

پورمحسنی با اشاره به اینکه در ازبکستان از آیین نوروز هم از سوی دولت و هم از سوی مردم استقبال می‌شود، گفت: ما می‌توانیم آغاز نوروز در ازبکستان را در اوایل اسفند مشاهده کنیم از جمله سبز کردن گندم برای درست کردن سمنو. در ازبکستان سمنو به عنوان یک شیرینی و غذای تمام سال مصرف می‌شود و به ویژه در اسفند سمنوپزان خیلی رواج دارد و شاید امروز در ازبکستان یک کودک یا نوجوان، نوروز را با سمنو می‌شناسد. الان در دانشگاه‌ها و مدارس و خوابگاه‌های دانشگاه‌ها هم سمنو می‌پزند.

وی با بیان اینکه در ازبکستان سمنوپزان مخصوص خانم‌ها است، اظهار کرد: عموما کودکان و خانم‌ها سمنو را می‌پزند و آقایان حضور ندارند. دلیلش هم بر اساس سنت‌های اجتماعی است که آن‌ها دارند. آنها به سمنو «سُمَلَک» می‌گویند. در سمنو سنگریزه و گردو می‌اندازند و اگر کسی در موقع تناول سمنو، آن سنگریزه یا گردو را پیدا کند می‌گویند به آرزوهایش می‌رسد.

رایزن سابق فرهنگی در کشور ازبکستان درخصوص چگونگی لحظه سال تحویل در ازبکستان گفت: ازبکستانی‌ها تحویل سالی در نوروز ندارند و فقط روز نوروز را می‌شناسند. حتی مردم عادی با سال شمسی آشنا نیستند چون سال تحویلشان بر اساس سال میلادی است.

وی افزود: البته یک هفته قبل از نوروز در اسفند ماه، میادین و محله‌ها و فضاهای عمومی را پاکسازی می‌کنند و در این هفته درختکاری هم از نشانه‌های نوروز است. روز نوروز مردم ازبکستان گردش عمومی در سطح شهر می‌کنند و در پارک‌ها و میادین شهر نوروزگاه‌هایی برگزار می‌شود و در آنجا جشنواره‌ای از انواع شیرینی‌ها، صنایع دستی را برپا می‌کنند که هم برای فروش و هم برای تماشا است. همچنین با اقوام و همسایه‌ها دید و بازدید دارند البته در سطح ایران نیست.

پورمحسنی تاکید کرد: در طول این 30 سال مردم ازبکستان بیشتر با نوروز آشنا شده‌اند و خیلی از آداب و رسوم فراموش شده را زنده می‌کنند. یکی از سنت‌های خوب ازبکستانی‌ها این است که سفره بسیار رنگین و مفصل که شبیه به هفت سین ما است برپا می‌کنند/ هرچند هفت سین ندارند.

وی اظهار کرد: در دانشگاه‌ها به ویژه در دانشگاه خاورشناسی دانشجویانی که زبان فارسی می‌خوانند و با ایران در ارتباطند هر سال یک مراسم شبیه به نوروز ما برگزار می‌کنند. لذا نیاز است تبادل فرهنگی اتفاق بیفتد تا حداکثر آداب نوروز که ما داریم برای آن‌ها هم کم کم زنده شود.